U Godišnjem izvještaju o stanju ljudskih prava i demokratije u svijetu za 2023. godinu – izvještaju visokog predstavnika EU za vanjske poslove i sigurnosnu politiku, koji se odnosi na Bosnu i Hercegovinu, navedeno je da je zakonodavni i institucionalni okvir o temeljnim pravima i demokratiji uglavnom uspostavljen u BiH i da je generalno gledano, usklađen s relevantnim međunarodnim i evropskim standardima.

U augustu je Parlamentarna skupština zakonom povjerila Instituciji ombudsmana za ljudska prava ulogu nacionalnog preventivnog mehanizama protiv torture i zlostavljanja. Rodni akcioni plan usvojen je u oktobru 2023. godine.

Kako je navedeno u izvještaju, došlo je do nazadovanja u garantovanju slobode izražavanja. U julu 2023. godine, u Krivični zakon entiteta Republika Srpska ponovo su uvedene kazne za klevetu, što ozbiljno utiče na slobodu izražavanja i medija i predstavlja veliki korak unazad. Politički pritisci, zastrašivanje i uznemiravanje novinara, uključujući fizičke i verbalne napade, nastavljeni su i u 2023. godini bez odgovarajućeg institucionalnog odgovora. Javni emiteri su i dalje pod političkim uticajem i u neizvjesnim finansijskim uslovima.

U septembru 2023., Narodna skupština entiteta Republika Srpska usvojila je u prvom čitanju nacrt zakona kojim se grupe civilnog društva označavaju kao strani agenti; njegovo potpuno usvajanje bi, upozorava se, predstavljalo veliki korak unazad.

Vezano za slobodu okupljanja, postoje ograničenja na spontana okupljanja i usljed troškova osiguranja, a sloboda okupljanja je posebno i dalje ograničena u entitetu Republika Srpska, gdje je policija u martu 2023. godine zabranila LGBTI događaj. Povorke ponosa se održavaju redovno.

Nakon izbora održanih u oktobru 2022. godine, novo Vijeće ministara preuzelo je dužnost krajem januara. Državni budžet za godinu dana je usvojen u martu. Sva zakonodavna i izvršna tijela na državnom i entitetskom nivou uspostavljena su do maja. Zemlja mora hitno da finalizira ustavne i izborne reforme koje su na čekanju.

-Potrebne su značajne reforme kojima će se osigurati da svi građani imaju mogućnost da efikasno ostvaruju svoja politička prava te da se na taj način ustavni i zakonodavni okvir zemlje usklade sa sudskom praksom Evropskog suda za ljudska prava utvrđenom u predmetu Sejdić-Finci. Potrebno je prekinuti podjele u obrazovanju kako bi se osiguralo nediskriminatorno, inkluzivno i kvalitetno obrazovanje za sve, uključujući i prevazilaženje prakse ‘dvije škole pod jednim krovom’. Rodno zasnovano nasilje, loše postupanje s osobama lišenim slobode i nedovoljna zaštita pripadnika manjina, uključujući Rome, izazivaju i dalje zabrinutost – navedeno je u izvještaju.

Kao dio procesa evropskih integracija, Evropska unija nastavlja pomno pratiti poštovanje ljudskih prava, uključujući slobodu okupljanja i udruživanja i slobodu izražavanja, prava osoba u osjetljivim situacijama, uključujući pripadnike manjina, kao i ravnopravnost spolova.

Polovina od četrnaest ključnih prioriteta navedenih u Mišljenju Komisije iz 2019. godine o zahtjevu Bosne i Hercegovine (BiH) za članstvo u EU se odnosi na temeljna prava. Ti prioriteti traže da zemlja ojača nediskriminaciju i rodnu ravnopravnost, osigura zabranu torture, garantuje slobodu izražavanja i medija, unaprijedi zaštitu i uključenost grupa u osjetljivim situacijama i promoviše okruženje pogodno za pomirenje.

Nakon preporuke Evropske komisije te u njenim zaključcima iz decembra 2023. godine, Evropsko vijeće će otvoriti pristupne pregovore sa Bosnom i Hercegovinom kad se postigne neophodan nivo usklađenosti sa kriterijima za članstvo. Komisija je tokom 2023. godine redovno održavala sastanke u skladu sa Sporazumom o stabilizaciji i pridruživanju (SSP).

Cijeli tekst na www.mrezamira.net